Ο 13χρονος Ηλίας Μακρής είναι μαθητής της Α’ Γυμνασίου. Συνηθισμένο. Αυτό που τον κάνει να νιώθει ξεχωριστός -φτερά στα πόδια του- είναι άλλο: είναι αδερφός του Μάνθου, του μεγάλου ταλέντου της ομάδας της περιοχής, του 19χρονου που θαυμάζουν όλοι, που σαρώνει στα γήπεδα κάθε Κυριακή, που ονειρεύεται τα μεγάλα άλματα που θα απογειώσουν την καριέρα του.

Ο Ηλίας ανασαίνει για το Μάνθο. Το σχολείο του είναι αδιάφορο. Όποιος δεν νοιάζεται για το ποδόσφαιρο και τα επιτεύγματα του αδερφού του επίσης. Στα επιτεύγματα του Μάνθου βλέπει ήδη τον εαυτό του μετά από λίγα χρόνια. Θα βαδίσει στα χνάρια του, διψάει για ποδόσφαιρο, για διάκριση, για δόξα, για αποθέωση από τους φιλάθλους. Ονειρεύεται το όνομά του στο γήπεδο. Να λάμπει, να φωτίζεται, να αστράφτει.

Όμως τι τα θες! Είναι επιπόλαιος ο μικρός, βιαστική και γρήγορη η ματιά του στα πράγματα. Χμ! Κι ο αδερφός του δεν πάει πίσω. Κάτι χάπια έχει αρχίσει και παίρνει, κάτι συναλλαγές οφ δι ρέκορντ που θα απογειώσουν την καριέρα του κάνει κι όταν το τοπικό πρωτάθλημα κρέμεται από την κλωστή της τελευταίας αγωνιστικής για το ποιος θα ανέβει στην Γ’ Εθνική κατηγορία, τότε οι επιλογές του Μάνθου, του μεγάλου αδερφού, που θέλησε να πετάξει ψηλά και γρήγορα, θα δώσουν ένα χτύπημα με σαφή κρότο και ακόμα σαφέστερο γδούπο στην οικογένειά του, την τοπική κοινωνία των φανς αλλά κυρίως στον μικρότερο αδερφό, τον Ηλία, που ήθελε τόσο μα τόσο να μοιάσει στον ταλαντούχο αδερφό του.

Γιώτα Κεφαλά

Μ’ αρέσουν τα βιβλία που σε βάζουν κατευθείαν στο θέμα χωρίς πολλά πολλά. Αυτό συνέβη και με το «Ήταν το ίνδαλμά μου». Απ’ τις πρώτες αράδες ο συγγραφέας σε αρπάζει απ’ τη φανέλα και σε πετά στο γήπεδο μαζί με τον πρωταγωνιστή του, τον Μάνθο Καρελλή. Με τη διαφορά, όμως, ότι ο αναγνώστης δεν θα αγωνισθεί τρέχοντας να σκοράρει με τη μπάλα, αλλά θα παρακολουθήσει τη σύντομη λαμπερή πορεία του νεαρού ποδοσφαιριστή στα γήπεδα. Τόσο σύντομη, σαν τα πεφταστέρια στον ουρανό που τα θαυμάζεις για λίγο κι ύστερα ξεχνάς την ύπαρξή τους.

Ο 19χρόνος Μάνθος, το άνθος των γηπέδων, - επιτυχημένο λογοπαίγνιο του συγγραφέα που προέρχεται από το όνομα του νέου αθλητή (Μ-Άνθου), αποτελεί πρότυπο για τους νέους της πόλης και κυρίως πρότυπο για τον μικρό του αδελφό τον 13χρονο Ηλία. «…δεν είναι όποιος κι όποιος, βασικά είναι κάτι σαν ήρωας στην πόλη μας» εξομολογείται ο Ηλίας θαμπωμένος από την ιλουστρασιόν εικόνα του αδελφού του. Γιατί ο Άνθος τα καταφέρνει στο γήπεδο, ανεβάζει την ομάδα του από τη Γ΄ στην Α΄ κατηγορία μέσα στην εμβέλεια του νομού του και στο πέρασμά του τα κορίτσια πέφτουν στα πόδια του. Στα μάτια του Ηλία είναι κάτι σαν Θεός που κατέβηκε στη γη να ενσαρκώσει τα όνειρα των νέων. Μόνο που οι «θεϊκές» του δεξιότητες κρατούν τόσο λίγο, ανατρέποντας ταυτόχρονα τα όνειρα, τη ζωή και το μέλλον των δύο αδελφών.

Πίσω από τις λέξεις κρύβεται ο Ηλίας. Ο μικρός αδελφός του Μάνθου σε ρόλο αφηγητή μάς χαρίζει μια απολαυστική αφήγηση της ιστορίας. Ο αφηγητής δεν μασάει καθόλου τα λόγια του «… είναι μεγάλη πώρωση ...η κερκίδα είχε λυσσάξει.. ο Αυγίτσης μετά στα αποδυτήρια άρχισε να βρίζει τον αδελφό μου μπροστά στους άλλους. «Φασισταριό» τον είπε και «ηλίθιο»… Αυτό ήταν, πάπαλα ο Αυγίτσης, μας τελείωσε… εγώ ήμουν κάτι σαν μασκότ… έκανα τις κοπάνες της ζωής μου..».

Ο συγγραφέας δεν χαρίζεται. Μιλά τη γλώσσα της αλήθειας χωρίς φτιασίδια. Στηλιτεύει τον παραγοντισμό, τον εύκολο χρηματισμό, τον άκρατο φανατισμό εκείνων που διατείνονται ότι είναι φίλαθλοι και τις ρατσιστικές ενέργειες από όπου κι αν αυτές προέρχονται.

Η πλοκή του βιβλίου είναι δυνατή, τα γεγονότα καταιγιστικά. Έχει καλή οικονομία και η υπόθεση εκτυλίσσεται στις πρώτες 87 σελίδες. Με τον τίτλο «Εγώ, οι Νόμοι και το Ποδόσφαιρο», ακολουθούν 18 σελίδες με όλα όσα πρέπει να γνωρίζει ένας φίλαθλος από την ισχύουσα νομοθεσία μέχρι τα εισιτήρια που πωλούνται στη μαύρη αγορά και τα στημένα παιχνίδια. Αποτελεί, εξάλλου, καινοτομία της σειράς της ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ να εισάγει τα παιδιά στο χώρο της νομικής επιστήμης με απλούς όρους και ευχάριστες εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Το ρόλο αυτό παίζει και η εισαγωγή του Παύλου Τσίμα για το «ευ αγωνίζεσθαι». Ο γνωστός δημοσιογράφος απευθύνεται σε κάθε ποδοσφαιρόφιλο με λόγια απλά βγαλμένα από τη ζωή, αφήνοντας το μήνυμα να περάσει μέσα από τα προσωπικά του βιώματα χωρίς κουραστικούς διδακτισμούς.

Η εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου με τη μορφή των κόμικς δυναμώνει το κείμενο και του προσδίδει αναγνωστικά μπόνους για τους αναγνώστες της ηλικίας αυτής.

Ένα βιβλίο που μιλά έξω απ’ τα δόντια για εκείνους που κινούν τα νήματα στον αθλητισμό, επενδύοντας στα όνειρα μιας ολόκληρης κοινωνίας. Ένα βιβλίο που στέλνει το μήνυμα «το ποδόσφαιρο είναι παιχνίδι και γιορτή, απολαύστε το».

Αναστασία Ευσταθίου

Ο Βασίλης Παπαθεοδώρου συνομιλεί με τα παιδιά που στην αρχή της εφηβείας τους συνειδητοποιούν πως η βία έχει πολλές μορφές και σαν δηλητήριο διαβρώνει σχέσεις και αγαπημένες ασχολίες, όπως το ποδόσφαιρο. Ήρωες της ιστορίας είναι δύο παιδιά, ο 19χρονος Μάνθος και ο 13χρονος αδελφός του Ηλίας που ζουν στην επαρχία και το ποδόσφαιρο είναι το οξυγόνο τους. Κάτω από τον τίτλο «βία στα γήπεδα» κρύβεται ένας κόσμος διαφθοράς, συμφερόντων, παράνομων δοσοληψιών, αναβολικών και ρατσισμού. Το βιβλίο Ήταν το ίνδαλμά μου (εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη) συνοδεύεται από χρήσιμο παράρτημα με τη νομοθεσία για τον αθλητισμό και τις αρχές του ευ αγωνίζεσθαι και του φίλαθλου πνεύματος.

Ελένη Κορόβηλα

Παραμένουμε στον χώρο του ποδοσφαίρου. Από την Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη κυκλοφορεί το βιβλίο του πολυβραβευμένου Βασίλη Παπαθεοδώρου «Ήταν το ίνδαλμά μου. Μια ιστορία για τη βία στα γήπεδα». Δύο παιδιά σε μια επαρχιακή πόλη, ο δεκαεννιάχρονος Μάνθος και ο δεκατριάχρονος αδελφός του Ηλίας, ζουν για το ποδόσφαιρο και προσπαθούν να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα μέσω αυτού. Στην πορεία, θα γνωρίσουν τη βία, τα στημένα παιχνίδια, τα αναβολικά, τον ρατσισμό. Η αθωότητά τους θα χαθεί και μαζί της θα χαθούν φιλίες, γνωριμίες και σχέσεις. Η ιστορία φωτίζει μια σκοτεινή πτυχή του κόσμου του ποδοσφαίρου, εκείνη που αρχίζει με όνειρα και τελειώνει με απογοήτευση και που όλοι οφείλουμε να παλέψουμε ώστε να εξαλειφθεί. Στο τέλος του βιβλίου οι νεαροί αναγνώστες, μέσα από έναν διάλογο με τον συγγραφέα, μαθαίνουν τους νόμους και τους κανόνες που διέπουν τα αθλήματα και «παιδεύονται» στις αρχές του ευ αγωνίζεσθαι και του φίλαθλου πνεύματος.

Πέλιω Παπαδιά

«Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη». Πρόκειται για μια σειρά ωφελίμων βιβλίων που το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ελλάδα) θέτει υπό την αιγίδα του. Η Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη υπάγεται στο γενικότερο πλαίσιο της Νομικής Βιβλιοθήκης και σκοπό έχει να δώσει στα παιδιά την ευκαιρία να 'ρθουν σε άμεση επαφή με βιβλία που όσο μπορούν με πιο σωστό παιδαγωγικό τρόπο να τα ευαισθητοποιήσουν σε καίρια προβλήματα που ταλανίζουν την κοινωνία και τα ίδια, βέβαια, σε σημαντικό βαθμό. Τέτοιο σοβαρό πρόβλημα είναι «η βία στα γήπεδα». Κι ο συγγραφέας Βασίλης Παπαθεοδώρου το έχει δώσει στο μυθιστόρημά του αυτό με τον πιο έξοχο τρόπο.

Ο δημοσιογράφος και φίλαθλος Παύλος Τσίμας, που προλογίζει το βιβλίο, μιλάει για το άθλημα αυτό μ' ένα άμεσο τρόπο στο παιδί, μιλάει λοιπόν ξεκινώντας από τα παιδικά του χρόνια: «Ήμουν οκτώ ετών όταν για πρώτη φορά ένας μεγαλύτερος εξάδερφός μου με πήρε μαζί του στο γήπεδο. Ένιωσα μαγεμένος. Θυμάμαι ακόμα κάθε φάση εκείνου του αγώνα, θυμάμαι κάθε γκολ – και μπήκαν τρία! Ακόμη και τώρα, όταν φθάνω στο γήπεδο, λίγο πριν αρχίσει ένα κρίσιμο παιχνίδι της ομάδας που αγαπώ, νιώθω την ίδια συγκίνηση. Και φυσικά, όσα χρόνια κι αν πέρασαν, εξακολουθώ ν' αγαπώ το ποδόσφαιρο το ίδιο. Να παραμένω παθιασμένος με την μπάλα. Όπως κι εσύ, που κρατάς αυτό το βιβλίο στα χέρια σου».

Και κάπου στη συνέχεια, στον ίδιο πρόλογο, ο κ. Τσίμας θα πει κι αυτά τα πολύ σημαντικά: «Το ποδόσφαιρο είναι παιχνίδι και γιορτή: η γιορτή της ομαδικής προσπάθειας, του στόχου, του θεάματος. Και σ' αυτήν την γιορτή έχουν όλοι το δικαίωμα να λάβουν μέρος, χωρίς φόβο, χωρίς παρατράγουδα, χωρίς η βία ή η εξαπάτηση να νοθεύει την ομορφιά της γιορτής. Τη χαρά του παιχνιδιού. Ένα από τα μυστικά της δύναμης του ποδοσφαίρου, είναι πως όλοι μπορούν να παίξουν, οι κοντοί και οι ψηλοί, οι γεροδεμένοι και οι αδύνατοι. Ένας μεγάλος Βραζιλιάνος άσος είχε γεννηθεί με μια μικρή αναπηρία, είχε το ένα πόδι κοντύτερο του άλλου. Κι όμως έγινε πρωταθλητής του κόσμου! Κι ένα ακόμη μυστικό της γοητείας του είναι πως στο γήπεδο όλα μπορούν να συμβούν. Ο Δαυίδ να νικήσει τον Γολιάθ, ο μικρός τον μεγάλο, ο φτωχός τον πλούσιο, η μικρή ομάδα τη μεγάλη – έστω για μια φορά. Αν αυτό χαθεί, η μαγεία χάνεται».

Στο βιβλίο τώρα, που σίγουρα η ιστορία που περιγράφει ο συγγραφέας θα συναρπάσει πολλούς, μικρούς και μεγάλους αναγνώστες: Ο Μάνθος,19 χρονών, το καμάρι της ποδοσφαιρικής ομάδας. Κι ο Ηλίας, 13 χρονών, μαθητής Γυμνασίου κι αδελφός του Μάνθου. Δυο παιδιά σε μια επαρχιακή πόλη ζουν για το ποδόσφαιρο και προσπαθούν να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα μέσω αυτού. Στην πορεία θα γνωρίσουν πολλά. Τη βία στα γήπεδα, τα στημένα παιχνίδια, τα αναβολικά, τον ρατσισμό. Η αθωότητά τους θα χαθεί σε έναν κόσμο που δεν ήξεραν. Μαζί της θα χαθούν φιλίες, γνωριμίες, σχέσεις. Το βιβλίο «Ήταν το ίνδαλμά μου» φωτίζει μια σκοτεινή πτυχή του κόσμου του ποδοσφαίρου με ειλικρίνεια. Εκείνη την πτυχή που αρχίζει με όνειρα και τελειώνει με απογοήτευση και που όλοι θέλουμε, και οφείλουμε, να κάνουμε κάθε προσπάθεια ώστε να εξαλειφθεί. Γιατί το ποδόσφαιρο είναι πάνω απ' όλα ένα συναρπαστικό παιχνίδι, είναι χαρά, είναι γιορτή.

Στο τέλος του βιβλίου οι αναγνώστες, μέσα από έναν διάλογο με τον συγγραφέα, μαθαίνουν τους νόμους και τους κανόνες που διέπουν τα αθλήματα και «παιδεύονται» στις αρχές του ευ αγωνίζεσθαι και του φίλαθλου πνεύματος. Εισαγωγικά σ' αυτές τις τόσο σημαντικές σελίδες (Εγώ, οι Νόμοι και το Ποδόσφαιρο» ο συγγραφέας λέει: «Ξέρω ότι...νόμος είναι ο θεσμοθετημένος γραπτός κανόνας δικαίου που στηρίζεται στο Σύνταγμα μιας χώρας...». Και καταλήγει: «Ξέρω ότι...όσοι...παραβαίνουν τους νόμους τιμωρούνται».

Είναι πολύ σημαντικές και διαφωτιστικές αυτές οι είκοσι τόσες σελίδες. Σας μεταφέρουμε τη σελίδα 91.

Η έγχρωμη εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου ζωντανή, παραστατική κατορθώνει να ευαισθητοποιήσει τους νεαρούς αναγνώστες και να τους κάνει να εμπεδώσουν το σοβαρό πρόβλημα που δημιουργεί η βία στα γήπεδα. Διαβάστε αυτό το βιβλίο και χαρίστε το και σε φίλους σας. Είναι το καλύτερο δώρο που μπορείτε να κάνετε.

Θέλω να πηγαίνω στο γήπεδο γιατί μ' αρέσει το ποδόσφαιρο
Και βέβαια να πηγαίνεις! Αυτό το συναρπαστικό παιχνίδι πρέπει να μπορούν να το χαίρονται όλοι, μικροί και μεγάλοι.

Το δικαίωμά σου να απολαμβάνεις το ποδόσφαιρο προστατεύεται από τον νόμο, είτε είσαι αθλητής είτε φίλαθλος, όπως εσύ κι εγώ.

Με απλά λόγια είσαι φίλαθλος αν:

Αγαπάς ειλικρινά το ποδόσφαιρο.

Συμπεριφέρεσαι σωστά ως θεατής, χωρίς να προσβάλλεις τους αθλητές και τους άλλους φιλάθλους.

Αντιτίθεσαι σε οτιδήποτε και σε οποιονδήποτε προσβάλλει: αφενός το δικαίωμά σου να είσαι φίλαθλος, αφετέρου το δικαίωμα του αγαπημένου σου ποδοσφαιριστή να είναι καλός αθλητής και να κάνει καλά και τίμια τη δική του δουλειά: να παίζει δηλαδή καλό και ωραίο ποδόσφαιρο.

Εγώ και οι φίλοι μου θέλουμε να πηγαίνουμε στο γήπεδο χωρίς να φοβόμαστε. Θέλουμε να τηρούνται οι κανονισμοί του παιχνιδιού και να μην πέφτει ξύλο μεταξύ παικτών και οπαδών.

Έχεις απόλυτο δίκιο. Είναι αδιανόητο να θέλεις να πας στο γήπεδο για να απολαύσεις έναν ωραίο αγώνα ποδοσφαίρου και να φοβάσαι μήπως βρεθείς μπροστά σε ανεγκέφαλους ταραξίες – χούλιγκανς τους λέμε – που το μόνο που ξέρουν να κάνουν είναι να δημιουργούν φασαρίες και να παίζουν ξύλο εντός και εκτός γηπέδου!

Μαρία Πυλιώτου

Έχει περάσει πολύς καιρός στη χώρα μας, από τότε που ο γονιός μαζί με το παιδί του πήγαιναν στο γήπεδο για να παρακολουθήσουν έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, να χειροκροτήσουν την ομάδα τους και να περάσουν καλά. Σήμερα, το ποδόσφαιρο έπαψε να είναι χαρά και γιορτή του αθλητισμού. Κυριαρχεί η βία, τα στημένα παιχνίδια, οι σκοτεινές συναλλαγές, τα πολλά εκατομμύρια που μαγνητίζουν τα νέα παιδιά. Ο έμπειρος συγγραφέας, έχοντας καλή γνώση του αντικειμένου, περιγράφει παραστατικά τη ζωή και τα όνειρα δύο νεαρών αδελφών σε έναν άγριο κόσμο που δεν γνώριζαν. Ταυτόχρονα, ο αναγνώστης μαθαίνει τους νόμους του αθλήματος και τις αρχές του φίλαθλου πνεύματος.

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας του ελληνικού εφηβικού μυθιστορήματος Βασίλης Παπαθεοδώρου με κάθε του βιβλίο μάς μεταφέρει από έκπληξη σε έκπληξη, λόγω της σύγχρονης θεματολογίας του, η οποία κάποτε έχει «προφητικό» χαρακτήρα, όπως τα Χνότα στο τζάμι. Με το τελευταίο του βιβλίο, Ήταν το ίνδαλμά μου, μεταφέρει τον αναγνώστη σε πάντα σύγχρονους και επικίνδυνους ατραπούς, στο ποδόσφαιρο. Άλλωστε, βασικό γνώρισμα του Παπαθεοδώρου είναι η πρωτοτυπία των θεμάτων του, πάντα σύγχρονων και καυτών, που παρουσιάζονται με τον ιδιαίτερο προσωπικό του τρόπο και, ας μου επιτραπεί ο όρος, «παπαθεοδωρικό(Το τελευταίο συνθετικό της λέξης, «-δωρικό», μας παραπέμπει στο αρχαιοελληνικό δωρικό ύφος.) ύφος» που διαμορφώνει η σύγχρονη, έστω και τολμηρή για την ελληνική κοινωνία –αναγνώστες και μελετητές– γλώσσα του. Έτσι, από το αστυνομικίζον μυθιστόρημα Οι εννέα Καίσαρες, τα δυστοπικά/ουτοπικά Το μήνυμα, Χνότα στο τζάμι, Στη διαπασών, καθώς και τα Η λευκή απεργία των φλαμίνγκο, Ο άρχοντας των σκουπιδιών και το Ημερολόγιο ενός δειλού, στο οποίο απεικονίζεται μια σύγχρονη σκληρή σχολική πραγματικότητα, το bullying, παρακολουθεί την πορεία μιας ποδοσφαιρικής ομάδας και του αρχηγού της στο ανά χείρας τελευταίο μυθιστόρημά του, Ήταν το ίνδαλμά μου.

Πρόκειται για ένα σύγχρονο μυθιστόρημα, στο οποίο αποτυπώνονται όσα προβλήματα και όσες ίντριγκες ταλανίζουν τον χώρο αυτό, λόγω συμφερόντων. Αφηγηματικό πρόσχημα: ο νεαρός ταλαντούχος ανερχόμενος και στη συνέχεια επιτυχημένος ποδοσφαιριστής μιας τοπικής ομάδας, ο Μάνθος, ο οποίος στο όνομα της ινδαλματοποίησης αποκαλείται Άνθος. Ίσως είναι τολμηρό, αλλά στην ανάγνωσή μου η παραποίηση αυτή είναι αρκετά δηλωτική –ίσως και να οφείλεται σ’ αυτό– της αλλοίωσης των αρχών που πρέπει να διέπουν το ποδόσφαιρο, τόσο ως ποδόσφαιρο με την ιδιαιτερότητά του όσο και ως αθλητισμός, με την κατ’ επίφαση ωραιοποίησή του. Ο τελευταίος μάλιστα δεν δικαιολογεί καμιά παρεκτροπή, αν θέλουμε να ενσαρκωθούν τα ιδεώδη του. Γύρω από τον κεντρικό μυθοπλαστικό χαρακτήρα Μάνθο –και κοντά σ’ αυτόν και τον αδελφό του– συντίθεται μια ιστορία, η ιστορία της ανόδου, της μεσουράνησης και της πτώσης του πρωταγωνιστή, η οποία ουσιαστικά αποτυπώνει συνεκδοχικά μια μορφή ιστορίας του ίδιου του ποδοσφαίρου, από την οποία απουσιάζει η ολοκληρωτική πτώση, καθώς επιμέρους «πτώσεις» ομάδων λαμβάνουν χώρα σε «τακτά» διαστήματα. Η αγνότητα, το πάθος, η σταδιακά υπεισερχόμενη αλλά ακαριαία αποκαλυπτόμενη διαφθορά του Μάνθου είναι «η εικόνα και [η] ομοίωση» του ποδοσφαίρου. Η καθημερινή προβολή του στην πραγματική ζωή αποτυπώνεται και στην κειμενική του εκδοχή, ώστε ο Μάνθος να γίνει το αστέρι της ομάδας, που θα καταφέρει να ανεβάζει την ομάδα στις διάφορες κατηγορίες. Είναι χαρακτηριστική ακόμα και η ψυχολογική περιγραφή του, αλλά και κάποια αρχικά προσπάθεια να κρατήσει σε απόσταση τον αδελφό του, ο οποίος διακαώς επιθυμεί να ακολουθήσει τον δρόμο του, καθώς αποτελεί πλέον το ίνδαλμά του, όπως και γενικά κάθε νεαρού αναγνώστη.

Κι αυτό οφείλεται στο χάρισμα του Παπαθεοδώρου να χειρίζεται τον λόγο άνετα και να τον προσαρμόζει στις απαιτήσεις της ιστορίας. Έτσι, το «τολμηρό» λεξιλόγιο, όπως ίσως χαρακτήριζε κάποιος τις λέξεις που χρησιμοποιεί, δεν αντικατοπτρίζει παρά την πραγματικότητα, γι’ αυτό και δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Αποτυπώνει επομένως μυθοπλαστικά με σκληρό ρεαλισμό ό,τι συμβαίνει καθημερινά στον χώρο αυτό ή «μεταφέρει» συζητήσεις νεαρών οπαδών με ιδιαίτερα ρεαλιστικό λεκτικό.

Οι αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί ο Παπαθεοδώρου, και φαίνεται ότι ξέρει να τις χειρίζεται καλά, αποτυπώνουν με ανατριχιαστικό τρόπο λεπτομέρειες και ίντριγκες που αναπόφευκτα ως παραφερνάλια συνεπάγονται οι ποικίλες δράσεις του ήρωα και γενικότερα οι κάθε είδους δραστηριότητες στον χώρο, οι οποίες συχνά συγκρούονται με τον νόμο. Και οι όποιες συγκρούσεις, είτε αυτές ανήκουν στις συγκρούσεις του «εάν συμβεί κάτι» είτε του «ποιος θα δράσει» είτε του «τι θα συμβεί» είτε οπουδήποτε αλλού, είναι εκείνες που εγείρουν το ενδιαφέρον και κρατούν σε εγρήγορση τον αναγνώστη.

Ο κεντρικός χαρακτήρας περιγράφεται ρεαλιστικά και ολοκληρωμένα, ώστε να ολοκληρώνει την εικόνα ενός τόσο μυθοπλαστικού όσο και πραγματικού ποδοσφαιριστή. Με τα αναβολικά του επιπλέον και τον χρηματισμό για να «πουλήσει το παιχνίδι», όπως αποκαλύπτεται από κάποιο συμπαίκτη-συνεργάτη –τελικά αντίμαχό του στο τέλος-λύση της ιστορίας, όπου έρχεται και η πτώση αλλά και μια μορφή Νέμεσης, η οποία θέτει σε κίνδυνο ακόμα και ζωές– απεικονίζεται πληρέστερα. Είναι χαρακτηριστική η υποκρισία που διέπει τον χώρο: «‘‘Εγώ προπάντων θέλω ήθος και ομαδικότητα από τους παίχτες, να είστε μια οικογένεια, αγαπημένοι μεταξύ σας και να συνεργάζεστε” έλεγε ο προπονητής…» (σελ.17) που συγκρούεται με όσα ο συμπαίχτης του δημόσια αποκαλύπτει: «…και είδαμε τον Γκίνη να μιλά για πουλημένο παιχνίδι, ότι ο κόουτς είχε τάξει και σε αυτόν μεταγραφή, αλλά ο Κεραυνός έκανε πίσω και δεν τον ήθελε κι ότι ο Μάνθος είχε πάρει οδηγίες να χάσει το πέναλτι και τέτοια… Ακούσαμε για τα φάρμακα του Μάνθου, ακούσαμε ακόμα και πόσα θα έπαιρνε από τον Κεραυνό, όλα τα έμαθε η πόλη εκείνο το βράδυ» (σσ.78-79).

Μολονότι η ιστορία φαίνεται ως μια τυπική αφήγηση «περί ποδοσφαίρου», ξεπερνά την προθετικότητα του συγγραφέα να στηλιτεύσει τα κακώς κείμενα στον χώρο αυτό και αποτυπώνει κάποτε συνειδητά στο πρόσωπο του αδελφού του Μάνθου, κάποτε υποσυνείδητα και πάλι στο πρόσωπο του αδελφού του Μάνθου, τα ανομολόγητα –συχνά– όνειρα πολλών νέων να δοξαστούν μέσα από τον συγκεκριμένο αθλητικό χώρο. Είναι χαρακτηριστική η κατακλείδα-έκβαση της ιστορίας, που εστιάζεται στο πρόσωπο του αδελφού του Μάνθου: «Κι άρχισα να κάνω σκέψεις πως ήμουν ένας αετός, ένας μεγάλος αετός που σηκώνεται να πετάξει μακριά και φεύγει από την πόλη, μακριά, πιο μακριά κι απ’ την πρωτεύουσα, έξω από τον νομό, όλο και πιο ψηλά. Μέχρι που με πήρε ο ύπνος» (σελ.86). Ίσως τα όνειρα αυτά να είναι και τα πιο επώδυνα.

Η ιστορία τελειώνει εδώ με ανοικτό, θα λέγαμε, τέλος, γιατί θα μπορούσε να συνεχιστεί. Ο ύπνος του πρωταγωνιστή, ως μια μορφή φυγής, βαίνει παράλληλα με την απόδραση του Jonas στο The Giver της Lois Lowry χωρίς να δηλώνεται το τέλος, για να τον ξαναβρούμε στο The Messenger και στο Son της τετραλογίας. Ο παραλληλισμός δεν είναι τυχαίος, καθώς ο δυστοπικός –και παράλληλα «ουτοπικός»– χώρος του ποδοσφαίρου παραπέμπει απλώς ως κατάσταση (και όχι ως πλοκή μιας ιστορίας) στην ουτοπία, στην πραγματικότητα όμως δυστοπία του The Giver.

Πολλά από τα τεκταινόμενα υποβαστάζονται και από εικονογράφηση σε ύφος κόμικς, που αισθητοποιεί περισσότερο την ιστορία και την καθιστά πιο προσλήψιμη, αν και από μόνη της είναι ιδιαίτερα σφριγηλή και κατανοητή, ώστε να μπορεί να υπάρξει και χωρίς την εικονογράφηση.

Τέλος, καθώς το μυθιστόρημα έχει εκδοθεί από την Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη, ολοκληρώνεται με συγκεκριμένες νομικές επιταγές που απορρέουν από τα τεκταινόμενα στον χώρο του ποδοσφαίρου και προσδίδουν έναν κάποιο διδακτισμό, εμφανέστερο από ό,τι άλλα λογοτεχνικά νεανικά κείμενα αφήνουν να διαφανεί, αν αφήνουν.

Γιώργος Παπαντωνάκης

Νομική Παιδική Βιβλιοθήκη; Ναι!

Το θέμα της επίδρασης των βιβλίων για παιδιά και εφήβους στη διαμόρφωση άποψης, ενίοτε και συμπεριφοράς, αλλά και η πρόθεσή του για ενημέρωση γύρω από θέματα κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά κ.α. είναι πολυσυζητημένο. Όλοι οι περί του παιδιού συμφωνούν για τη θετική επίδραση της λογοτεχνίας. Ακόμη και όσοι στέκονται με προβληματισμό στο θέμα της εκπαίδευσης δια της λογοτεχνίας, αποδέχονται ότι ο αναγνώστης μόνο θετικά μπορεί να κερδίσει από το παιχνίδι της ανάγνωσης. Αιτία που επανέρχομαι στο θέμα είναι η σειρά βιβλίων που απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους(λογοτεχνικά ή εμμέσως λογοτεχνικά, δηλαδή αφηγηματικά βιβλία γνώσεων όπως έχουν χαρακτηριστεί) και κυκλοφορούν από τη Νομική Παιδική Βιβλιοθήκη. Στην κεντρική σελίδα της Νομικής Βιβλιοθήκης και συγκεκριμένα στην Παιδική Νομική σελίδα, διαγράφεται ξεκάθαρα ο στόχος των βιβλίων αυτών: «… να τα εισάγει στο χώρο της επιστήμης του δικαίου με τρόπο απλό, δημιουργικό και κυρίως ευχάριστο, μέσα από ιστορίες και εικόνες».
Στα δικαιώματα αλλά και στις υποχρεώσεις του πολίτη επιχειρεί να εισάγει τους αναγνώστες η σειρά, η οποία σήμερα μετρά περίπου στους 13 τίτλους βιβλίων, που απευθύνονται σε μικρά παιδιά αλλά και σε εφήβους. Πιο συγκεκριμένα τα θέματα αφορούν στην αναγκαιότητα των νόμων, στους φορείς από τους οποίους θεσπίζονται, στις επιπτώσεις της παράβασής τους, όπως στην περίπτωση της ληστείας, στα δικαιώματα του καταναλωτή, στο δικαίωμα και στην υποχρέωση συμμετοχής στα κοινά κ.α. Εν ολίγοις είναι μια αγωγή του «πολίτη» μέσω λογοτεχνικών κειμένων με πολύ προσεκτικά επιλεγμένη θεματολογία. Δυο πρόσφατες εκδόσεις της Νομικής Παιδικής Βιβλιοθήκης είναι και τα βιβλία:
Ήταν το ίνδαλμά μου, του Βασίλη Παπαθεοδώρου, σε εικονογράφηση Θανάση Πέτρου.
Το βιβλίο φέρνει τον υπότιτλο/ σημείωση «Μια ιστορία για τη βία στα γήπεδα», και σε συνδυασμό με την εικόνα του εξωφύλλου κάνει καταφανή τη θεματική του.
Πρωταγωνιστές δυο αδέλφια. Ο 19χρονος Μάνθος και ο 13χρονος Ηλίας. Ο Μάνθος είναι παίκτης στην τοπική ομάδα και ο Ηλίας, μαθητής Γυμνασίου, τον έχει ίνδαλμά του. Σε πρώτο αφηγηματικό πρόσωπο, επιλογή του συγγραφέα με πρόθεση να κεντρίσει περισσότερο το ενδιαφέρον του αναγνώστη στον οποίο απευθύνεται, η ιστορία ξετυλίγεται με ειλικρινή απεικόνιση, αποφεύγοντας κατασκευασμένες υπερβολές. Φωτογραφίζει όχι μόνο τη βία στα γήπεδα, αλλά κυρίως το πώς οδηγείται ένας κοινός τύπος έφηβου να αλλάξει δρόμο και πορεία και να βρεθεί να υιοθετεί ακραίες συμπεριφορές. Ο Παπαθεοδώρου, γνωστός για τον πετυχημένο πάντα τρόπο να ψυχογραφεί τους έφηβους ήρωές του και μάλιστα τους «παραβατικούς», στήνει ένα μυθιστόρημα που καθρεφτίζει την υπόθεση απ΄ όλες τις πλευρές. Το ρόλο της οικογένειας, του σχολείου, των φίλων και κυρίως το πώς σκέφτεται ένας έφηβος. Έτσι μέσα από την αφήγηση του Ηλία σκιαγραφείται το ζήτημα του ποδοσφαίρου, της απόλαυσης και του δικαιώματος σε αυτή, αλλά και η πίσω σκοτεινή πλευρά των αναβολικών, τα στημένα παιχνίδια, η απομάκρυνση, η μοναξιά και η απογοήτευση, αποτελέσματα μιας επιλογής ενός έφηβου που αφήνει στην άκρη κάθε άλλο ενδιαφέρον της ηλικίας του και εστιάζει αποκλειστικά στο ποδόσφαιρο. Στη γλώσσα του Ηλία, εφηβική γλώσσα και ύφος, ο αναγνώστης θα αναγνωρίσει κοινά σημεία ενθουσιασμού και απογοήτευσης και θα ξαναδεί το θέμα από άλλη οπτική.
Τα βιβλία της σειράς συνοδεύονται και από «εκπαιδευτικές δραστηριότητες», με ερωτήσεις και απαντήσεις, προκειμένου να προεκτείνουν το θέμα ή να το συνδέσουν βιωματικά με τον αναγνώστη. Ίσως αυτό αφορά τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, στους οποίους προσφέρονται οι τρόποι προσέγγισης του θέματος. Αναμφίβολα βοηθά. Όμως η προσωπική μου άποψη είναι ότι ειδικά σε ό,τι αφορά τα βιβλία που απευθύνονται σε εφήβους, όπως το Ήταν το ίνδαλμά μου, καμιά φορά μπορεί κάποιες δραστηριότητες να λειτουργήσουν αρνητικά, καθώς δείχνουν στον αναγνώστη τα θετικά και τα αρνητικά επιλογών. Γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά πόσο αντιδρούν οι έφηβοι όταν τους υποδεικνύει κανείς κάτι. Το κείμενο είναι τόσο δυνατό και εύληπτο που μιλά απευθείας και άμεσα στον αναγνώστη, κι αυτό αρκεί.
Η εικονογράφηση του Πέτρου σε στυλ κόμικς, ενισχύει ακόμη περισσότερο το «εφηβικό» και έντονο αφηγηματικό πνεύμα του βιβλίου.

Έλενα Αρτζανίδου

Δύο βιβλία για τα δικαιώματα ανθρώπων και ζώων

Η Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη υπό την αιγίδα του Υπουργείου Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κυκλοφόρησε δυο ξεχωριστά βιβλία.
«Ζητείται δικηγόρος με μουστάκια και ουρά!», συγγραφέας Ελένη Σβορώνου και εικονογράφηση Mark Weinstein, μια ιστορία για τα δικαιώματα των ζώων, την ύπαρξη νόμων που περιμένουν την εφαρμογή τους.

Και το «Ήταν το ίνδαλμά μου», συγγραφέας Β. Παπαθεοδώρου, εικονογράφηση Θανάσης Πέτρου, που αφορά τη βία στα γήπεδα, ένα βιβλίο δυστυχώς επίκαιρο.

Και από την άλλη έρχεται μια δύσκολη, που θα μπορούσε να είναι και πραγματική-, δεν είναι!, τολμηρή ιστορία από την πένα του Β. Παπαθεοδώρου που γνωρίζει να στήνει ιστορίες αφού πρώτα έχει αφουγκραστεί και νιώσει την κοινωνία σε θέματα όπως αυτό του ποδοσφαίρου.

Δυο αδέλφια ο Μάνθος και ο Ηλίας. Ίδιο αγάπη και πάθος για την μπάλα μέσα και έξω από τα γήπεδα. Βία, αδικίες, πουλημένα παιχνίδια, υπερβολικές αντιδράσεις και χειρονομίες ρατσισμός και τέλος όταν το αστέρι/ίνδαλμα δεν εξυπηρετεί, δύει παρά τη θέλησή του.

Η ιστορία με τη δυνατή πλοκή, τις διακυμάνσεις συναισθημάτων, την πρόταση θέσεων και αξιών καταφέρνει να σταθεί μπροστά στον αναγνώστη απαιτώντας να πάρει θέση αφού πρώτα τον καλεί να γίνει μάρτυρας των μυστικών και των ανεξέλεγκτων συμπεριφορών.

Το θέμα του ποδοσφαίρου συχνά πυκνά ταλαιπωρεί με τις αρνητικές του διαστάσεις την ελληνική κοινωνία φέρνοντάς την αντιμέτωπη με όλα εκείνα τα βίαια γεγονότα που στον αθλητισμό δεν αρμόζουν.

Όταν οι νόμοι υπάρχουν, αλλά δεν στέκονται όσο πρέπει δυνατοί.
Όταν οι οικογένειες παρασέρνονται και δεν αντιδρούν.
Όταν τα συμφέροντα μοιάζουν πιο δυνατά τότε το υπέροχο αυτό άθλημα μπορεί να γεννήσει και να αναθρέψει πολίτες που ικανοποιούνται μόνο μέσα από τη βία. Αυτά μαζί με άλλα παρουσιάζει τολμηρά ο συγγραφέας και στη συνέχεια προτάσσει τις αξίες μέσα από την υγεία του ποδοσφαίρου.

εικονογράφηση με τη μορφή στοιχείων κόμικς από τον Θανάση Πέτρου αναδεικνύουν σημεία της δράσης και των διαλόγων των νέων.

Και τα δυο βιβλία στο τέλος των σελίδων τους παρέχουν εργαλεία/ δράσεις που φωτίζουν τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα, ενώ συγχρόνως συνομιλούν με τους αναγνώστες ζητώντας τους να σκεφτούν και να πάρουν θέση στα θέματα που τα δυο βιβλία με επιτυχία παρουσιάζουν.

Τη σειρά με το στόχο, τις ανησυχίες και αξίες που έχει θέση επιμελείται η Μαρίζα Ντε Κάστρο.
Και καιρός αντί μόνο του Ανθολογίου στα Δημοτικά σχολεία και του αντίστοιχου εγχειριδίου στα Γυμνάσια να προταθούν θεματικές βιβλίων για να ξεκινά η ενσυναίσθηση με τέτοια, όπως και κάποια ακόμη, λογοτεχνικά κείμενα.

Αν επιθυμούμε πολίτες με ορόσημο το σεβασμό προς τον όποιον άλλον, την κριτική ματιά και τεκμηριωμένη άποψη απέναντι σε θέματα που μόνο προς τα μπρος οδηγούν την κοινωνία.

Έλενα Αρτζανίδου

Ένα αγόρι παρακολουθεί μαγεμένο την ξέφρενη πορεία του μεγαλύτερου αδερφού του και τη γρήγορη ανέλιξή του στο ποδοσφαιρικό στερέωμα του τοπικού πρωταθλήματος, ονειρευόμενο μια μέρα να του μοιάσει. Ο τυφλός θαυμασμός του για τις ποδοσφαιρικές επιδόσεις του αδερφού του και η συνακόλουθη εμπλοκή του με ομάδες οργανωμένων οπαδών αποκόπτουν σταδιακά τον μικρό από τους φίλους και συμμαθητές του, από τα μαθήματα και από οποιονδήποτε άλλο επαγγελματικό στόχο. Μέσα από την αφήγησή του ο «μαγικός» κόσμος του ποδοσφαίρου και κυρίως οι παθογένειές του αποκαλύπτονται σε μια εντυπωσιακής σκληρότητας μικρογραφία: βία, ρατσισμός, ναζιστικές χειρονομίες, ντόπινγκ, χρηματισμός, εκβιασμοί, στημένοι αγώνες, η διαπλοκή των ποδοσφαιρικών παραγόντων με τον Τύπο, η χρησιμοθηρική ενασχόληση τόσο η δική τους όσο και πολιτικών παραγόντων με το άθλημα για ίδια κέρδη κτλ.
Καμιά μυθοπλαστική υπερβολή, καμιά εκτροπή από την πραγματικότητα. Όσοι τυχαίνει να παρακολουθούμε έστω και από απόσταση τα τεκταινόμενα στον χώρο του ελληνικού επαγγελματικού ποδοσφαίρου συνειδητοποιούμε διαβάζοντας το συγκεκριμένο βιβλίο ότι ο συγγραφέας καταγράφει μια απολύτως υπαρκτή κατάσταση. Ωστόσο, επιλέγοντας να εστιάσει τον φακό του σε ένα μικρότερο, τοπικής εμβέλειας πρωτάθλημα, κατορθώνει να αναδείξει με τρόπο πολύ πιο προσιτό, οικείο και απτό στο παιδί τα προβλήματα που ταλανίζουν και τις μεγάλες επαγγελματικές κατηγορίες.
Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση, εκτός του ότι προσδίδει αμεσότητα στο κείμενο, πετυχαίνει και να φωτίσει πτυχές του χαρακτήρα του αφηγητή αλλά και τον βαθμό παραμόρφωσής του από την εμμονική σχέση του με το ποδόσφαιρο. Το σχηματικό και περιορισμένο λεκτικό του, το ρηχό και επιθετικό χιούμορ του, η μονοδιάστατη οπτική του αναδεικνύουν με επιτυχία την περιχαρακωμένη σκέψη του, τη συρρίκνωση των ενδιαφερόντων του, την απομόνωση από τους συνομηλίκους του, τον εντεινόμενο φανατισμό του.
Το σκληρό φινάλε της ιστορίας μπορεί να ματαιώνει όνειρα και προσδοκίες, φαντάζει όμως περίπου αναπόφευκτο, αφήνοντας μια χαραμάδα ελπίδας για τον μελλοντικό επαναπροσδιορισμό των στόχων των δυο παιδιών. Ένα δυνατό βιβλίο, που θα προβληματίσει και θα ευαισθητοποιήσει τους νεαρούς αναγνώστες, παρέχοντάς τους παράλληλα στο παράρτημα χρήσιμες πληροφορίες νομικού χαρακτήρα αναφορικά με τη σχέση τους με το ποδόσφαιρο και τον αθλητισμό γενικότερα. Ταιριαστή με το πνεύμα του κειμένου και η εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου, με έντονα στοιχεία κόμικς.

Ελένη Γεωργοστάθη

Ένα δυνατό, ωμό, σκληρό και αληθινό κείμενο για τη βία στα γήπεδα. Και πάλι ο Βασίλης Παπαθεοδώρου μελετά την ψυχολογία των εφήβων και τη συμπεριφορά των φιλάθλων και τα παντρεύει σε ένα ταιριαστό σύνολο που μόνο η πένα του μπορεί να περιγράψει τόσο παραστατικά.
Ο Ηλίας Καρελλής, μαθητής γυμνασίου σε επαρχιακή πόλη, έχει για ίνδαλμά του τον αδερφό του, Μάνθο, που παίζει ποδόσφαιρο στην τοπική ομάδα, η οποία από τότε που τον πήρε ανέβηκε κατηγορίες στα παιχνίδια! Ο Μάνθος έχει γίνει το πιο πολυσυζητημένο πρόσωπο της πόλης και τα όνειρα και οι ελπίδες γεμίζουν την έφηβη ψυχή του: λεφτά, γυναίκες, αμάξια, άνετη ζωή και πλήρης ελευθερία! Ο Ηλίας αδιαφορεί για τα μαθήματά του και ζει από κοντά τη δόξα και τη διασημότητα του αδερφού του. Νιώθει πίκρα και θυμό που τον πιέζουν να διαβάσει ενώ ο αδερφός του, που δεν τελείωσε το λύκειο ακόμη, έχει ήδη λεφτά με ουρά, καταξίωση και αναγνωρισιμότητα.
Όλο αυτό το μπαλόνι όμως θα σκάσει όταν ο Μάνθος μπλέξει με στημένα παιχνίδια και δεχτεί να συμμετάσχει σε πουλημένο αγώνα. Όταν αποκαλυφθεί η απάτη τίποτα δε θα είναι το ίδιο. Ποια θα είναι η επίδραση στην ήρεμη ως τότε οικογενειακή ζωή; Ο Μάνθος θα δεχτεί την ευθύνη του; Ο Ηλίας τι θα κάνει για να μαζέψει τα κομμάτια του σπασμένου του ινδάλματος; Αξίζει κανείς να κυνηγήσει τόσο έντονα ένα όνειρο, πουλώντας ακόμη και την αξιοπρέπειά του, την τιμή, το όνομά του;
Ένα αυθεντικό, αληθέστατο κείμενο για τη βία στα γήπεδα και για τα στημένα ματς, για τα όνειρα και τις απογοητεύσεις των εφήβων, για τις ελπίδες και τα εμπόδια ως τον τελικό στόχο, το οποίο συνοδεύεται από μια ολοζώντανη, αν και σκοτεινή, εικονογράφηση (ίσως και λόγω του σκοτεινού κεντρικού θέματος) που αναπαριστά τα κύρια σημεία της ιστορίας σε μορφή κόμικ. Στο παράρτημα της ιστορίας, ο μικρός αναγνώστης μαθαίνει για τους κινδύνους και τα προβλήματα που δημιουργούνται σε στημένους αγώνες, πώς να προφυλάσσεται από τη βία στα γήπεδα και τα αναβολικά, τι προβλέπει ο νόμος σε περιπτώσεις ρατσισμού και ανήλικης παραβατικότητας. κ. π. ά. Άλλο ένα υπέροχο κείμενο του Βασίλη Παπαθεοδώρου και άλλο ένα σημαντικό βιβλίο στη σειρά Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη!

Πάνος Τουρλής

Ο 13χρονος Ηλίας Μακρής είναι μαθητής της Α’ Γυμνασίου. Συνηθισμένο. Αυτό που τον κάνει να νιώθει ξεχωριστός -φτερά στα πόδια του- είναι άλλο: είναι αδερφός του Μάνθου, του μεγάλου ταλέντου της ομάδας της περιοχής, του 19χρονου που θαυμάζουν όλοι, που σαρώνει στα γήπεδα κάθε Κυριακή, που ονειρεύεται τα μεγάλα άλματα που θα απογειώσουν την καριέρα του.
Ο Ηλίας ανασαίνει για το Μάνθο. Το σχολείο του είναι αδιάφορο. Όποιος δεν νοιάζεται για το ποδόσφαιρο και τα επιτεύγματα του αδερφού του επίσης. Στα επιτεύγματα του Μάνθου βλέπει ήδη τον εαυτό του μετά από λίγα χρόνια. Θα βαδίσει στα χνάρια του, διψάει για ποδόσφαιρο, για διάκριση, για δόξα, για αποθέωση από τους φιλάθλους. Ονειρεύεται το όνομά του στο γήπεδο. Να λάμπει, να φωτίζεται, να αστράφτει.
Όμως τι τα θες! Είναι επιπόλαιος ο μικρός, βιαστική και γρήγορη η ματιά του στα πράγματα. Χμ! Κι ο αδερφός του δεν πάει πίσω. Κάτι χάπια έχει αρχίσει και παίρνει, κάτι συναλλαγές οφ δι ρέκορντ που θα απογειώσουν την καριέρα του κάνει κι όταν το τοπικό πρωτάθλημα κρέμεται από την κλωστή της τελευταίας αγωνιστικής για το ποιος θα ανέβει στην Γ’ Εθνική κατηγορία, τότε οι επιλογές του Μάνθου, του μεγάλου αδερφού, που θέλησε να πετάξει ψηλά και γρήγορα, θα δώσουν ένα χτύπημα με σαφή κρότο και ακόμα σαφέστερο γδούπο στην οικογένειά του, την τοπική κοινωνία των φανς αλλά κυρίως στον μικρότερο αδερφό, τον Ηλία, που ήθελε τόσο μα τόσο να μοιάσει στον ταλαντούχο αδερφό του.
Πηγαινοφέρνοντας στο φόντο και στο προσκήνιο τη βία που ανθεί στις μικρές επαρχιακές πόλεις κάτω από τη γυαλισμένη σκέπη του βασιλιά των σπορ, ο μετρ της αφήγησης της “μιας ανάσας” Βασίλης Παπαθεοδώρου, παίρνει από το μπράτσο τον αναγνώστη σε έναν δίωρο αγώνα ανάγνωσης, χωρίς ημίχρονο, με μόνο εισιτήριο τις 75 σελίδες της ιστορίας του. Δεν είναι μόνο η βία. Δεν είναι μόνο ο υστερικός ανταγωνισμός που φεγγοβολά από τις μικρές κιόλας κωμοπόλεις, από τις ερασιτεχνικές κατηγορίες του εγχώριου αθλητισμού. Δεν είναι οι ρηχοί ψευτοπαράγοντες που φανατίζουν παιδιά, οπαδούς, πολίτες, αθλητές. Δεν είναι ο ναζιστικός χαιρετισμός του Μάνθου προς την εξέδρα που παραληρεί και ο ρατσισμός στον αντίπαλο Πακιστανό Αλί που είναι καλός για τα χωράφια αλλά στο γήπεδο θα τις φάει τις μάπες του. Δεν είναι καν μόνο ο ψευτοπρωταθλητισμός των φουσκωμένων μυαλών και των αναβολικών που φτιάχνει γρήγορες καριέρες και εκκωφαντικές πτώσεις. Το βιβλίο “Ήταν το ίνδαλμά μου” είναι πάνω από όλα ένα λογοτεχνικό “κοινωνιογράφημα” της συσσωρευμένης παρακμής που καλπάζει ανεμπόδιστη σε μεγάλο κομμάτι του αθλητισμού, ο οποίος με τη σειρά του αποτελεί αυθεντική προέκταση της ίδιας της κοινωνίας και των προτεραιοτήτων της.
Μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του 13χρονου Ηλία, υπονοούνται, δίχως να παίρνει θέση ο συγγραφέας, όλα τα εξανθήματα στο σώμα μιας κοινωνίας που νοσεί. Δεν είναι όλη; Ευτυχώς να λες! Μα το ποδόσφαιρο είναι τόσο όμορφο… “το ομορφότερο δευτερεύον πράγμα στη ζωή” το είχε αποκαλέσει ο Φραντς Μπεκεμπάουερ. “Όλοι χρωστάμε στο ποδόσφαιρο”, γράφει κι ο Παύλος Τσίμας στον πρόλογο του βιβλίου. “Είναι το fair-play, το ευ-αγωνίζεσθαι, είναι που μαθαίνεις να ξεπερνάς τα όριά σου, είναι που μαθαίνεις να δουλεύεις για το καλό της ομάδας, του συνόλου, αλλά και να τηρείς τους κανόνες του παιχνιδιού, να χαίρεσαι τη νίκη αλλά και να αποδέχεσαι την ήττα”.
Κόμικ καρέ η εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου. Τη βλέπω ταιριαστή στο θέμα του βιβλίου.
Την ιστορία του βιβλίου ακολουθεί ένα 16 σελίδο παράρτημα με παράθεση των νόμων που διέπουν το ποδόσφαιρο, τον αθλητισμό και τη συμμετοχή των φιλάθλων και αθλητών σε αυτό με άμεσο συσχετισμό τους με κεφάλαια και τμήματα αφήγησης της ιστορίας. Μια πολύ σοβαρή και αξιέπαινη προσπάθεια. Η επιμέλεια της σειράς ανήκει στην συγγραφέα και βιβλιοκριτικό Μαρίζα Ντεκάστρο.

Απόστολος Πάππος

Καλά, είναι μεγάλη πώρωση να έχεις ένα σχολείο να ζητωκραυγάζει για σένα.
…
Ο δεκατριάχρονος Ηλίας, μαθητής της πρώτης Γυμνασίου παίζει ποδόσφαιρο στην ομάδα του σχολείου του. Οι συμμαθητές του -οι οπαδοί του, όπως προτιμά να τους σκέφτεται- συχνά τον επευφημούν, τον προτρέπουν, τον επικροτούν και αυτό είναι κάτι που το βρίσκει μοναδικό, αξεπέραστο, απολαυστικό και του είναι ολοένα και πιο… απαραίτητο. Ο αδελφός του ο Μάνθος -ο (Μ)Άνθος της πόλης τους- στα δεκαεννέα του, είναι εδώ και δύο χρόνια ποδοσφαιριστής στην τοπική ομάδα τον «Αετό» και το ταλέντο του γίνεται εμφανές σε κάθε παιχνίδι, αφού δεν είναι λίγες οι φορές που τα γκολ του αποδεικνύονται καθοριστικά για την έκβαση του αγώνα. Αυτό φυσικά τον έχει κάνει δημοφιλέστατο στην πόλη όπου ζουν, και όπως είναι φυσικό, λίγη από τη λάμψη του μεγάλου έχει φωτίσει και τον ήρωα του βιβλίου μας. Το φυσικό τους ταλέντο στο ποδόσφαιρο, η αγάπη που έχουν μεταξύ τους και ο απέραντος θαυμασμός του Ηλία για τον Μάνθο έχουν κάνει τη σχέση τους πολύ δυνατή και μαζί συχνά ονειρεύονται το μέλλον.
…
Και όλα τα παιδιά στην πόλη και στο νομό θα θέλουν να μας μοιάσουν. Και μετά θα πάρουμε μεταγραφή σε μια ομάδα της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης, θα αγοράσουμε από ένα πανάκριβο αυτοκίνητο και θα κυκλοφορούμε στα καλύτερα μέρη. Αυτά μου τα λέει κι ο αδελφός μου και δίκιο έχει. Γιατί κι εγώ αρχίζω να ντρέπομαι όταν με βλέπουν να κυκλοφορώ με το αγροτικό για να πηγαίνω με τον πατέρα μου στα χωράφια. Ο καθένας πρέπει να ανοίγει τα φτερά του και να πετά μακριά. Και να βλέπει τους άλλους από ψηλά. Σαν αετός! Και τότε θα τα έχω όλα δικά μου, σχεδόν όλος ο κόσμος θα είμαι εγώ!
…
Με αυτά τα όνειρα και τις σκέψεις, ο Ηλίας αφιερώνεται όλο και περισσότερο στο ποδόσφαιρο παραμελώντας τα μαθήματά του και τους φίλους του. Οι γονείς και οι καθηγητές του ανησυχούν για το παρόν αλλά και για το μέλλον του. Ο Ηλίας από την πλευρά του καμία τέτοια ανησυχία δεν έχει και χώνεται όλο και πιο βαθιά με φανατισμό στην άσχημη πλευρά του κόσμου του ποδοσφαίρου. Ο προπονητής του «Αετού» Αυγίτσης που σαν πιστεύω του έχει το ήθος, την συνεργασία και την ομαδικότητα απολύεται από τον πρόεδρο της ομάδας. Είχε βλέπετε την ατυχή «έμπνευση» να μαλώσει με τον Μάνθο που μετά τη μεγάλη νίκη της ομάδας του χαιρέτησε ναζιστικά στο γήπεδο. Πως του φάνηκε αυτό του Ηλία; Σαν Θεία δίκη του φάνηκε, σαν να διορθώθηκε μια αδικία κι όσο για το τρακτέρ του Αυγίτση που κάηκε, ε,
…
μπορεί να ήταν και τυχαίο αυτό, μπορεί να το έκαναν και άσχετοι, μετανάστες ξερωγώ, απλά από εκείνη τη στιγμή ο Αυγίτσης εξαφανίστηκε, δηλαδή δεν υπήρχε πια για την πόλη. Γιατί τα λέω όλα αυτά; Μα για να δείξω ότι το ταλέντο και η αξία δε σταματιέται από τίποτα, πως το δίκιο τελικά θα επικρατήσει. Και για να πω ότι μ' αρέσει που το ποδόσφαιρο έχει τόσες εντάσεις και τόσες εναλλαγές. Άλλωστε μπάλα είναι και γυρίζει, κι όχι μόνο μέσα στο γήπεδο.
…
Και με αυτόν τον στρεβλό τρόπο αντίληψης των γεγονότων συνεχίζει να αντιμετωπίζει ο Ηλίας τα ρατσιστικά μηνύματα και πράξεις, το ξύλο που πέφτει άφθονο, και τις καταστροφές του γηπέδου που γίνονται στον επόμενο αγώνα. Κλείνει τα μάτια στην χρήση αναβολικών που κάνει ο αδερφός του επικουρούμενος από τον καινούργιο προπονητή που του τα προμηθεύει τακτικότατα. Βλέπει απλά τον Μάνθο να τρέχει πιο γρήγορα από όλους στο γήπεδο, να βάζει τα περισσότερα γκολ, άρα καταπνίγει τον φόβο του για το τι μπορούν να προκαλέσουν στην υγεία του.
…
«Ε, καλά κάνεις, να πάρεις διπλή… τι λέω;… τριπλή δόση, για να μη σε φτάσει κανείς, ούτε στ’ όνειρό του»
…
του λέει και έτσι συνεχίζει μια ζωή όπου οτιδήποτε δεν σχετίζεται με το ποδόσφαιρο είναι βαρετό, όπου ο χουλιγκανισμός είναι κάτι φυσιολογικό και τα πουλημένα παιχνίδια είναι ευκαιρίες καλών και προσοδοφόρων μετεγγραφών.

Γίνεται όμως με αυτή τη στρεβλή εικόνα να συνεχίσουν τη ζωή τους ο Ηλίας και ο Μάνθος;

Αυτό θα το μάθετε μόλις διαβάσετε το καινούργιο βιβλίο του Βασίλη Παπαθεοδώρου «Ήταν το ίνδαλμά μου. Μια ιστορία για τη βία στα γήπεδα» που κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 2015, σε μια πολύ προσεγμένη έκδοση με σκληρό εξώφυλλο, από τις εκδόσεις «Νομική Βιβλιοθήκη» της σειράς «Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη» και επιμέλεια της συγγραφέως Μαρίζας Ντεκάστρο. Η άμεση, πρωτότυπη εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου που αφηγείται την ιστορία με μια σειρά καρέ κόμικς δένει με την εξαιρετική πένα του συγγραφέα και δημιουργούν ένα πραγματικά εξαιρετικό βιβλίο. Ένα βιβλίο γεμάτο νόημα που φωτογραφίζει την άσκημη πλευρά του ποδοσφαίρου, θίγοντας μέσα από τις σελίδες του όλα τα κακώς κείμενα, με έναν τρόπο απλό αλλά ουσιαστικό και άμεσα κατανοητό έτσι ώστε τα παιδιά να λαμβάνουν μηνύματα ωφέλημα τόσο εάν στη μετέπειτα ζωή τους ασχοληθούν ενεργά με τον χώρο του ποδοσφαίρου -ή και του αθλητισμού γενικότερα- όσο και αν παραμείνουν απλά φίλαθλοι.

Το βιβλίο «Ήταν το ίνδαλμά μου. Μια ιστορία για τη βία στα γήπεδα» προλογίζεται από τον Παύλο Τσίμα (δημοσιογράφο και φίλαθλο). Στο τέλος δε του βιβλίου, ο Βασίλης Παπαθεοδώρου, σε μια διαλογική συζήτηση με τους αναγνώστες του και με πολύ ευχάριστο τρόπο, τους μαθαίνει τους νόμους αλλά και τους κανόνες που έχουν τα αθλήματα αλλά και για το φίλαθλο πνεύμα.

Είναι ένα βιβλίο χρήσιμο, διδακτικό, που προβληματίζει, δίνει λύσεις και φωτίζει τον δρόμο του ευ αγωνίζεσθαι. Το προτείνω ανεπιφύλακτα! Πρέπει να διαβαστεί από όλα τα παιδιά έτσι ώστε να τεθούν γερά θεμέλια σε εκείνο το κομμάτι της ζωής τους που έχει σχέση με τον αθλητισμό αλλά και γενικά με τους παντός είδους αγώνες που θα κληθούν να δώσουν στο παρόν αλλά και στο μέλλον τους.

Ολυμπία Κατσένη

Δύο νέα βιβλία για να γίνουμε ενεργοί πολίτες!

Η Παιδική Νομική Βιβλιοθήκη ξεκινά μια νέα σειρά βιβλίων - εργαλείων, με στόχο την ευαισθητοποίηση μικρών και μεγάλων στο θέμα της πολιτειότητας και στη δημιουργία ενεργών πολιτών. Με τη βοήθεια της μυθοπλασίας στα δυο αυτά βιβλία, δυο βασικά και αρκετά παράπλευρα θέματα αναπτύσσονται από δυο καταξιωμένους συγγραφείς.
Ο Βασίλης Παπαθεοδώρου μέσα από την ιστορία του, Ήταν το ίνδαλμά μου, μιλά για το θέμα της βίας στα γήπεδα, αλλά όχι μόνο. Ο ρατσισμός, η ανάγκη του κάπου να ανήκεις, η χωρίς όρια και ηθικούς φραγμούς φιλοδοξία, η φιλία, είναι μερικά από τα επιμέρους θέματα που αγγίζει αυτό το μικρής έκτασης μυθιστόρημα. Το βιβλίο με την αμεσότητά του κερδίζει αμέσως τον αναγνώστη και τον βοηθά να δει από την οπτική ενός εφήβου, θέματα που σίγουρα τον έχουν απασχολήσει…

…Και τα δύο βιβλία της σειράς συνοδεύονται στο τέλος με πολύ σημαντικές και απλά δοσμένες πληροφορίες σχετικά με το νομοθετικό πλαίσιο κάθε θεματικής. Έτσι στο πρώτο βιβλίο, μέσα από έναν διάλογο με τον συγγραφέα, τα παιδιά μαθαίνουν τους νόμους και τους κανόνες που διέπουν τα αθλήματα και «παιδεύονται» στις αρχές του ευ αγωνίζεσθαι και του φίλαθλου πνεύματος. Στο δεύτερο βιβλίο οι μικροί αναγνώστες καλούνται στο τέλος του βιβλίου να βοηθήσουν τα ζώα μαθαίνοντας μέσα από ευχάριστες και εκπαιδευτικές δραστηριότητες τους νόμους που τα αφορούν…

Χρύσα Κουράκη

Η πραγματικότητα χτυπά την πόρτα. Θα ανοίξουμε;

Ο Βασίλης Παπαθεοδώρου –από πιο σημαντικούς σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς, νεανικών κυρίως μυθιστορημάτων- με το βιβλίο «Ήταν το ίνδαλμά μου –Μια ιστορία για τη βία στα γήπεδα» (Νομική Βιβλιοθήκη) μας παρουσιάζει μια ανατομία της σημερινής πραγματικότητας στο ποδόσφαιρο μέσα από τα μάτια του 13χρονου Ηλία. Ο μεγάλος τους αδερφός, ο19χρονος Μάνθος- είναι το ίνδαλμα της επαρχιακής πόλης. Το αστέρι που ελπίζουν πως θα ανεβάσει την ομάδα στις μεγαλύτερες εθνικές κατηγορίες. Όμως τα πράγματα κάθε άλλο παρά ρόδινα είναι. Η αγάπη για την ομάδα μετατρέπεται σε φανατισμό και μίσος για τον αντίπαλο. Η αγάπη για το παιχνίδι μετατρέπεται σε ένα ανελέητο κυνήγι της διάκρισης με κάθε μέσον. Ο αθλητισμός, μέσον πλουτισμού και καταξίωσης –με οποιοδήποτε μέσο… Εκεί ανθίζουν η ακροδεξιά ιδεολογία, ο ρατσισμός, τα κοκτέιλ αναβολικών, τα «στημένα» παιχνίδια Μέσα σε έναν χώρο όπου κυριαρχούν ποικίλα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα είναι δύσκολο να βρει κανείς τον δρόμο του. Το πιο εύκολο είναι να τον χάσει. Όπως συμβαίνει με τους δυο ήρωες. Τον μικρό και τον μεγάλο. Η εικόνα που σκιαγραφεί ο συγγραφέας δεν είναι καθόλου κολακευτική για τον αθλητισμό, δυστυχώς όμως είναι μάλλον αυτή που αποδίδει το τι συμβαίνει. Το ίδιο το βιβλίο είναι γραμμένο με μαεστρία και μας βάζει σιγά- σιγά σε έναν κόσμο όπου όλα στην αρχή είναι σωστά και χαρούμενα. Σταδιακά αρχίζει η μεταμόρφωση. Εξαιρετική είναι και η εικονογράφηση του Θανάση Πέτρου που δίνει τη δική του εικαστική εκδοχή που θυμίζει κόμικς. Το βιβλίο –με πρόλογο του Παύλου Τσίμα- εντάσσεται στην σειρά της Παιδικής Νομικής Βιβλιοθήκης και περιλαμβάνει ένα πολύ ενδιαφέρον παράρτημα –οδηγό για τους νόμους και τους κανόνες που διέπουν τα αθλήματα και για το πώς μπορεί ο καθένας μας να συμβάλλει ώστε το ποδόσφαιρο να ξαναγίνει γιορτή… Μακάρι τα βιβλία να έχουν τη δύναμη να μας αλλάξουν!

Κώστας Στοφόρος